اخبار و مقالات

استفاده‌ی همگانی از اینترنت در ایران تاریخچه‌ی طولانی ندارد. این نیاز همگانی در همین حیات کوتاه خود، در انحصار و محدودیت زیادی بوده است. این نیاز همگانی در همین حیات کوتاه خود، در انحصار و محدودیت زیادی بوده است. از اینترنت کم‌سرعت Dial-Up و محدودیت‌های مخابراتی در اینترنت ADSL تا وجود انحصار در تعداد ارائه‌دهندگان این سرویس همگانی، ویژگی‌هایی بودند که اینترنت در ایران با خود حمل می‌کرد. حتی ارائه‌ی محدود اینترنت برروی سیم‌کارت‌های موبایل (GPRS/EDGE) نیز نتوانست عقب‌ماندگی کشور را از نظر دسترسی به فضای جهانی جبران کند. اما با ورود فناوری وایمکس، شکاف بزرگی در سرعت‌، دسترسی و استفاده‌ی کاربران از اینترنت به وجود آمد. این فناوری که مدت‌ها پیش از ورود به ایران، دوران بلوغ خود را گذرانده‌ بود، برروی فرکانس 3.5GHz با استفاده از مودم‌های رومیزی، USB و بعدها جیبی، اینترنت بی‌سیم را با سرعت حداکثر تا 4 مگابیت برثانیه در اختیار کاربران قرار داد و با استقبال گسترده‌ای نیز روبرو شد.
هنگامی که وایمکس به‌عنوان فناوری انتقال داده‌‌ی بی‌سیم ثابت پای به عرصه‌ی اینترنت ایران گذاشت، هیچکس فکرنمی‌کرد در کم‌تر از 10 سال این فناوری (در آن زمان پیشرو) جای خود را به یک فناوری با ظرفیت‌های چند برابری بدهد. وایمکس ادامه‌ی استاندارد IEEE بود که متداول‌ترین شکل ارائه‌ی آن حتی درحال حاضر با نام Wi-Fi در اغلب دستگاه‌های الکترونیکی شناخته می‌شود. این فناوری با توجه به حجم و سرعت‌های ارائه‌شده توانست با کمک دو اپراتور اصلی ارائه‌دهنده (مبین‌نت و ایرانسل) به‌سرعت راه خود را به‌سوی کاربران تشنه‌ی سرعت و جابه‌جایی (Portability) ایرانی باز کند و گوی سبقت را از ارائه‌دهندگان اینترنت ADSL برباید. شرکت‌هایی که باتوجه به زیرساخت‌های آن زمان، وجود انحصار و محدودیت‌های قانونی، توانایی ارائه‌ی سرعت‌های بالای 128 کیلوبیت برثانیه را برای کاربران خانگی نداشتند. خصوصاً اینکه اینترنت برروی سیم‌کارت GSM نیز فاقد پتانسیل لازم برای ارائه‌ی سرعت بالا در اینترنت بود. وایمکس علی‌رغم ورود سریع، نتوانست آن‌طور که پیش‌بینی می‌شد بازیگر اصلی اینترنت بی‌سیم ثابت ایران باشد. ظرفیت‌های آنتن‌های رادیویی به‌سرعت پر شدند و اپراتورها به دلایل گوناگون از جمله وجود تحریم‌ها نتوانستند هم‌زمان با رشد مشترکین، بهینه‌سازی شبکه‌ی خود را انجام دهند. این دلایل باعث توقف توسعه‌ی وایمکس شد تا با ورود نسل جدیدی از ارتباطات رادیویی، وایمکس جای خود را به فناوری‌های جدیدتری بدهد. هرچند که پیش‌بینی می‌شد این جایگزینی از طریق نسل سوم (3G) موبایل باشد، اما کندی اپراتور ارائه‌دهنده در راه‌اندازی این شبکه و وجود پروانه‌ی حفاظت از امتیاز آن، باعث شد روند توسعه‌ی تکنولوژی به سرعت به انتخاب جدیدی به نام LTE برسد. LTE مخفف عبارت Long Term Evolution، در ادامه‌ی استاندارد 3GPP (پروژه‌ی مشارکت نسل سوم) برای سرعت بخشیدن به ارتباطات بی‌سیم برای تلفن‌های همراه و مودم‌ها براساس تکنولوژی‌های EDGE/ GSM و HSPA/UMTS است. بنابراین LTE برای ارائه در کنار تجهیزات گیرنده و فرستنده مانند مودم و تلفن همراه، به سیم‌کارت اختصاصی نیز احتیاج دارد. باتوجه به فشارهای بازار، پیشرفت‌های وایمکس و تغییرات نوع فناوری در نسل سوم، اتحادیه‌ی جهانی مخابرات تصمیم گرفت که LTE را همراه با فناوری‌های فوق 4G یا نسل چهارم نام‌گذاری کند. LTE به عنوان یک فناوری انتقال داده به دو شکل متداول توسط برخی شرکت‌ها توسعه یافت. FD-LTE و TD-LTE دو شکل ارائه‌ی این فناوری با تفاوت‌های زیادی در چگونگی آپلود و دانلود فایل‌ها و طیف فرکانسی مورد استفاده هستند. علی‌رغم وجود این تفاوت‌ها، تشابهات زیادی در ساختار شبکه و فناوری مورد استفاده در هر یک از آن‌ها به چشم می‌خورد. با خروج LTE از فاز تحقیقاتی و ورود تأمین‌کنندگان تجهیزات به مرحله‌ی تولید، دو اپراتور اصلی وایمکس در ایران (مبین‌نت و ایرانسل)، به‌سرعت تحقیقات برروی این فناوری را آغاز کرده و با انتخاب TD-LTE این فناوری را به‌عنوان جایگزین وایمکس معرفی کردند. در مقابل اپراتورهای موبایل (همراه اول، ایرانسل و رایتل) نیز با عبور سریع و تاحدی ناموفق از نسل سوم (3G) FD-LTE را شبکه‌ی آینده‌ی خود در بازار موبایل برگزیدند. بنابراین LTE در کشورمان به دو شکل FDD (دیتای موبایل) و TDD (دیتای ثابت) پیاده‌سازی شد. به زبان ساده، در فناوری FD-LTE، فرکانس مورد استفاده برای انتقال داده در آپلود و دانلود از یکدیگر تفکیک شده است. در این فناوری فضای فرکانسی مشخصی برای آپلود و دانلود در نظر گرفته شده و جریان انتقال داده به‌صورت کاملا تفکیک ‌شده انجام می‌شود. در مقابل، فناوری FD-LTE یک فضای فرکانسی را به‌صورت هم‌زمان به آپلود و دانلود اختصاص داده در هر زمان بسته به روند مصرف مشترکین، منابع شبکه را به آپلود و دانلود اختصاص می‌دهد. این تفاوت باعث می‌شود فناوری TD-LTE برای مصارف خانگی و اداری، استفاده از نقاط پر ترافیک (Hotspot) و سایر استفاده‌های ثابت از اینترنت مناسب بوده و فناوری FD-LTE نیز پاسخگوی نیازهای کاربران در زمان حرکت در سطح شهر و مصارف با حجم کم باشد. 
TD-LTE به‌عنوان اینترنت ثابت و جایگزین وایمکس، حداکثر سرعت واقعی قابل استفاده برای کابران اینترنت بی‌سیم را از 4 مگابیت بر ثانیه به 40 مگ و بیشتر نیز رسانده است. بهینه‌سازی شبکه نیز نسبت به وایمکس ظرفیت‌های هر آنتن رادیویی را برای اتصال کاربران چندین برابر کرده و می‌تواند از ایجاد تراکم در زمان اتصال کاربران و در نتیجه افت سرعت و کیفیت اینترنت جلوگیری کند. با راه‌اندازی و بهینه‌سازی TD-LTE روند ارتقای سرویس اینترنت مشترکین اپراتورها نیز به سرعت آغاز شد و شرکت‌های ارائه‌دهنده برای اختصاص منابع فرکانس خود به کاربران TD-LTE، مجاب به تخلیه‌ی فضای فرکانسی مختص وایمکس و در ادامه خاموشی شبکه‌ی خود شدند. روندی که تاکنون نیز ادامه پیدا کرده و بعضاً کاربرانی که تجربه‌ی خوبی از وایمکس داشته‌اند، نسبت به جایگزینی فناوری تا حدودی مقاومت کرده‌اند. 
در این زمینه تجربیات اپراتورهای ارائه‌دهنده خصوصاً مبین‌نت در ایجاد شبکه‌ی وایمکس به‌صورت سراسری، می‌تواند کمک شایانی به توسعه‌ی هدفمند TD-LTE در کشور نماید. تجربه‌ی 10 ساله‌ی این شرکت در ارائه‌ی فناوری وایمکس و فراز و فرود این فناوری، باعث شده است، مبین‌نت اولویت در ارائه‌ی اینترنت ثابت بی‌سیم بر بستر TD-LTE را به شهرهای تحت پوشش وایمکس و مشترکین فعلی خود داده و سپس به سمت تحت‌پوشش درآوردن نقاط جدید باشد.
توسعه‌ی شبکه‌های اجتماعی، ویدیوها و بازی‌های آنلاین، مکالمات تصویری و افزایش حجم محتواهای منتشرشده در اینترنت، باعث شده متوسط مصرف کاربران ایرانی رشد چشمگیری را نشان دهد. نوع فناوری‌ها، بسته‌های ارائه‌شده و هزینه‌های کاربری به ازای هر گیگابایت به کاربران کمک خواهد کرد که کدام نوع از فناوری‌ها بسته به مصرف، مقرون به صرفه‌تر است. بنابراین اغلب کاربران برروی سیم‌کارت خود اینترنت FD-LTE با نام شناخته‌شده‌تر 4G و در منزل یا محل کار خود اینترنت ثابت استفاده می‌کنند. 
باتوجه به محدودیت‌های ارائه‌ی اینترنت برروی بستر سیمی، بهینه‌سازی مستمر شبکه‌های رادیویی، سهولت راه‌اندازی و استفاده از اینترنت بی‌سیم و… اینترنت رادیویی با اقبال بسیاری در بین کاربران مواجه شده است و به‌نظر می‌رسد بازیگر اصلی اینترنت در ایران خواهد بود. در این میان استفاده از فناوری‌هایی مانند MIMO، Carrier Aggregation و … این قابلیت را برای ارائه‌دهندگان اینترنت بی‌سیم، به‌وجود آورده است که ظرفیت‌ها و سرعت‌های ارائه‌ی اینترنت را متناسب با نیاز و مصرف کاربران بهینه‌سازی کرده و توسعه دهند. بدون شک، این قابلیت‌ها نیز تا مدتی پاسخگوی نیازهای فزاینده خواهند بود. همانطورکه پیش‌بینی می‌شود، با توسعه‌ی تجهیزات الکترونیکی، ورود به عصر اینترنت اشیاء و افزایش مصارف مختلف اینترنت، نیاز به تغییر نسل فناوری ایجاد خواهد شد. گزارش‌هایی مبنی بر شروع فاز تحقیقاتی در برخی کشورها توسط شرکت‌های پیشرو برای ایجاد پایلوت 5G نشان می‌دهند در آینده‌ای نزدیک شبکه‌های بی‌سیم نیز دستخوش تحول خواهند شد. حتی در داخل کشور هم زمزمه‌هایی از شروع تحقیقات شنیده می‌شود. تحقیقاتی که برآورد می‌شود حداقل تا سال 2020 به مرحله‌ی آغاز حیات نسل پنجم نخواهد رسید. پرواضح است پارامتر مهم در تغییر نسل فناوری‌های ICT، نیاز و مصرف تجاری این فناوری‌ها است.